माटोको स्वास्थ्य तथा विशिष्ट गुण थाहा पाउन ~ माटो परिक्षण - by Alankar Kafle
अङ्कुरण–वर्ष २०७४ मा प्रकाशित एक प्राविधिक लेख
माटोको स्वास्थ्य तथा विशिष्ट गुण थाहा पाउन माटो परिक्षण
हामीहरु कुनै न कुनै तरिकाले माटोसँग चिर परिचित छौ । त्यसैले हामीलाई माटोको प्रयोग र माटोको महत्वको बारेमा खासै वर्णन गर्नु पर्दैन । माटोका विभिन्न प्रयोग तथा आवश्यकताहरु मध्ये मुख्य त माटो कृषिको लागी प्रयोग गरिन्छ किनकी माटो बनस्पतिको उत्पति तथा विकासका लागि अत्यावश्यक प्राकृतिक माध्यम हो । जसको माध्यमबाट नै बनस्पतिहरुले आफु हुर्कन बढ्नका लागी चाहिने आवश्यक खनिज पदार्थ, पानी तथा अन्य रसायनहरु प्राप्त गर्ने तथा बनस्पतिहरु अडिनका लागी सहायता प्राप्त गर्दछन् । तर त्यही माटोमा रहेका विभिन्न खनिज पदार्थहरुमा विभिन्न वातावरणीय प्रभावका कारण समय, अवस्था अनुसार परिवर्तन आउछ । कुनै रसायन तथा खनिज पदार्थको मात्रा बढ्न सक्छ भने कुनै पदार्थको मात्रा घट्न सक्छ । जसका कारण माटोमा असन्तुलन पैदा भइ जुन तरिकाले बनस्पतिको वृद्धि विकास हुनुपथ्र्यो त्यो तरिकाले हुदैन । जसले गर्दा कृषि उत्पादनमा पनि ह्रास आउछ । माटो अहिले कुन अवस्थामा छ यसमा के कुराको अभाव छ, के कुराको मात्रा बढि छ भन्ने थाहा पाउन सके मात्र त्यसपछि माटोलाई त्यही अनुसारको उपचार तथा नियन्त्रणको अभ्यास गर्न सकिन्छ । तब मात्र माटोलाई सन्तुलन अवस्थामा राख्न सकिन्छ । त्यसैले माटोका विभिन्न भौतिक, रासायनिक र जैविक विशिष्ट गुणहरु थाहा पाउन माटो परिक्षण जरुरी हुन्छ । हामीले माटोलाई विभिन्न समय समयमा नियमित परिक्षण गराउनु पर्छ । नियमित रुपमा माटो परिक्षण गर्नाले माटोको उर्वरा व्यवस्थापन गर्न मद्दत मिल्दछ । हामीलाई थाहा भएकै कुरा हो, पृथ्वीमा उर्वर भूमिको क्षेत्रफल सिमित छ तर जनसंख्या वृद्धिदर उच्च छ । बढ्दो जनसङ्ख्या कारणले उपलब्ध खेतीयोग्य जमिनमा ज्यादा मात्रामा कृषि उपज उत्पादन गरि भोलिका दिनका लागि साथ सुरक्षा गर्नु आजका मानिसका लागी ठुलो चुनौती बिषय छ । नत्र यही तरिकाले अगाडी बढ्दा भोली मान्छेले मान्छेलाई नै सिकार गर्नु बाहेक अन्य विकल्प नहुन सक्छ । आजकै दिन देखि नै माटो परिक्षण गरि यसका विशिस्ट गुण थाहा पायौ र यसलाई स्वस्थ राख्न आवश्यक कदम चालेमा मात्र भोलिको खाद्य सुरक्षाको चुनौतीलाई कम गर्न सकिन्छ ।
सन्दर्भ सामग्री
